Dit is waarschijnlijk voor veel ouders het moeilijkste deel als het gaat over het stellen van grenzen. Hoe ga je er voor zorgen dat je de gestelde grenzen gaat handhaven. Net zoals de politiek en de politie heb je als ouders ook de uitdaging hoe handhaaf je. Vroeger, toen als nog beter was ;-), was het vrij simpel, er werd bijna altijd uit macht gehandeld. Waarbij ik niet zeg dat het toen niet werkte, wat ik wel weet is dat het tegenwoordig veel minder effectief is.
In deel 1 van het drieluik “Grenzen stellen bij pubers” heb ik vooral uitgelegd hoe je grenzen kunt stellen, in dit deel ga ik op het handhaven van grenzen.
Hoe ga je van betekenisvolle grenzen naar afspraken.
Het hebben van betekenisvolle grenzen is belangrijk, het zorgt voor duidelijkheid en structuur bij jongeren. Ze hoeven zich niet continue af te vragen hoe het ook al weer zat en het is soms zelfs prettig in de verdediging naar vriend(inn)en toe dat ze iets niet mogen van hun ouders.
Maar met alleen een grens ben je er niet, grenzen zonder afspraken leidt nog steeds tot chaos. Het is belangrijk om samen het gesprek aan te gaan, zelfs als ze het niet (helemaal) eens zijn met de gestelde grens.
Maak afspraken over de gestelde grenzen die jij als ouder hebt vastgelegd. Laat duidelijk zien dat de afspraken hierover samen worden gemaakt. Maak duidelijk dat grenzen geen beperkingen zijn maar dat het kansen creëert. Grenzen worden namelijk minder strikt naarmate ze ouder of wijzer worden en de snelheid waarin deze grenzen vervagen bepalen ze dus zelf. Het is dus belangrijk samen te afspraken te maken, grenzen staan vast maar over afspraken kan onderhandeld worden.
Betekenisvolle afspraken.
Net zoals ik geen geheim recept heb voor betekenisvolle grenzen, heb ik dit ook niet voor betekenisvolle afspraken. Net zoals bij grenzen is het afhankelijk van wat jij als ouder in het verleden hebt gezaaid, de leeftijd van je kind en de mate van verantwoordelijkheid die ze aan kunnen.
Wil je betekenisvolle afspraken maken, dan is het belangrijkste om te luisteren naar je kind. Zodat hij of zij zich gezien en erkent voelt, dat jij weet wat zijn of haar standpunt is. Probeer op een gelijkwaardige manier het gesprek aan te gaan om in dialoog te onderzoeken hoe krap of hoe ruim de afspraken kunnen zijn. Waarbij het belangrijk is dat je begint met geloof. Geloof dat ze het kunnen, en zelfs als het even tegenzit dat je dan nog steeds in ze gelooft. Trap niet in de valkuil waar bijna iedere ouder in trapt, dat als het even minder gaat dat dan de afspraak (eenzijdig) wordt aangescherpt. Als jij echt in ze gelooft en je had een haalbare afspraak dan is het veel zinvoller om hulp aan te bieden. Geef ze de ruimte om te leren, wat betekent dat ze fouten mogen maken en dat je deze niet meteen afstraft. Je gaat gewoon het gesprek aan, biedt hulp aan en gaat onderzoeken hoe het de volgende keer wel beter kan. Op deze manier geef jij ze de kans om te groeien op weg naar een verantwoordelijke, zelfstandige en zelfbewuste volwassenen, wat zorgt voor zelfvertrouwen en eigenwaarde, iets wat ze in de puberteit goed kunnen gebruiken.
Afspraken worden pas betekenisvol als er een escape in zit.
Ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik kan me best goed aan afspraken houden, alleen niet altijd en volgens mij geldt dit voor veel volwassenen. Weet dan dat als het al lastig is voor volwassenen om zich “altijd” aan afspraken te houden dat dit helemaal geldt voor jongeren. Van ons wordt verwacht dat wij het al kunnen, terwijl de jongeren het nog aan het leren zijn.
Zorg daarom altijd voor een escape, door een mogelijkheid in te bouwen om een keer in de fout te gaan, eerlijk te vertellen dat ze iets wel of niet gedaan hebben. Op deze manier verhoog je de kans dat ze de afspraak kunnen volhouden, blijven ze eerlijk naar je toe ook als ze zich een keer niet aan de afspraak hebben gehouden en blijf je in gesprek in plaats van dat je uit elkaar groeit.
Leiden afspraken tot consequenties of tot kansen?
Ik hoop natuurlijk dat het leidt tot kansen, zowel voor de jongere als voor jou als ouder. Zou het niet mooi zijn als jij in vertrouwen meer en meer de teugels kunt laten vieren. Dat jij trots bent hoe het steeds beter en beter gaat, en dat jullie de terugvallen zien als kansen om weer in gesprek te gaan en te leren. Voor de jongere is het natuurlijk geweldig als hij meer en meer de kans krijgt om de grens te laten vervagen omdat hij heeft laten zien dat hij het vertrouwen heeft verdient, en enorm goed bewaakt, ondanks dat er af en toe nog een terugvalletje is. En dat hij de verantwoordelijkheid voor zijn eigen leven beter en beter kan dragen. Ja, dat kan voor veel ouders lastig zijn, deze loslaat fase, maar goed je wist vanaf de dag dat ze geboren werden dat dit eraan kwam.
Natuurlijk kunnen afspraken ook leiden tot consequenties, zorg ook dan dat ze er iets van kunnen leren en dat het niet alleen maar als “straf” voelt. Net zoals bij belangrijke contracten bespreek je van tevoren wat je gaat doen als deze niet worden nageleefd, tenminste dat hoop ik. Heel vaak doen we dit namelijk niet, het gaat toch zo goed, we hebben er alle vertrouwen in. Terwijl in deze fase het gemakkelijk is om er over te praten, iedereen is (nog) positief en er zitten nog geen emoties in de weg.
Zo is het dus met afspraken ook, bespreek mogelijk consequenties vooraf.
Hoe kun je van consequenties, leermogelijkheden maken?
Het is belangrijk om samen de afspraken te maken maar ook over de consequenties na te denken voor als het anders gaat dan afgesproken. Doordat je samen afspraken maakt, is jouw kind ook medeverantwoordelijk en zal hij beter zijn best doen bij het naleven, dan dat het een eenzijdige afspraak was. (dan heet het geen afspraak maar een regel)
Bedenk samen wat de consequenties kunnen zijn bij het niet nakomen van afspraken. Het mooiste is als het een “natuurlijke” consequentie is, iets wat automatisch gebeurd en daardoor geen schade aanbrengt aan de relatie. Mocht dit niet mogelijk zijn zorg dan dat de gevolgen acceptabel zijn, dat je kinderen geen of minimaal gezichtsverlies leiden, bij hun vrienden. Maak de consequenties concreet en de afspraken meetbaar en bouw de mogelijkheid in om te leren. Dus als ze zich een keer niet aan de afspraak hebben gehouden dat dit niet meteen leidt tot consequenties, zeker niet als ze dit zelf eerlijk hebben verteld.
Biedt dan vooral hulp aan, een kans om te leren. Ga in gesprek, stel vragen als: wat maakte dat je de afspraak niet kon volhouden, is de afspraak nog wel haalbaar voor je, is er iets wat je van ons nodig hebt, wat gaat je de volgende keer helpen, hoe kun jij ervoor zorgen dat je de volgende keer wel de afspraak nakomt.
De kunst is nu, om vooral te luisteren, weinig tot niets te zeggen over wat jij vindt en denkt. Als je moeite hebt om alleen maar te luisteren en af te bevestigend te knikken dan kun je af en toe even samenvatten wat je hebt gehoord. Geloof me, ze weten prima wat ze gedaan hebben, het is alleen belangrijk dat ze het ook gaan beseffen en daar is uitspreken de beste leermeester voor. Doordat de afspraken en nog belangrijker de consequenties vooraf duidelijk waren, voorkom je veel problemen achteraf.
In deel 3 van het drieluik “Grenzen stellen bij pubers” ga ik het hebben over het naleven van grenzen. Ik ben heel benieuwd welke afspraken, inclusief consequenties jullie hebben gemaakt met je kind, help andere ouders door ze hieronder te delen.