Ik heb een drieluik geschreven over het stellen van grenzen, het handhaven en het naleven van grenzen bij en door pubers. Heb je deze nog niet gelezen, doe dat dan eerst.
Ik heb daar vooral verteld wat je kunt doen, veel ouders willen naast het “wat” nog veel liever het “hoe” weten. Ik kan natuurlijk in deze blog niet iedereen helpen, ik kan wel een paar algemene stappen geven hoe je kunt beginnen. Wil je een specifieke en concrete oplossing voor jouw situatie dan raad ik je mijn VIP meetings aan, wat staat voor “Very Important Parent” waar we inzoomen op jouw situatie en naar een maatwerk oplossing toe werken.
Verandering begint bij jou als ouder.
Als ik het over verandering, een volgende fase of een nieuwe start heb, dan kun je dit zo klein en zo groot zien als jezelf wilt. Het hoeft niet slecht te gaan om het beter te willen. Begin met een gesprek met je partner (of een goede vriend of vriendin) om eens te kijken hoe het nu gaat met de opvoeding. Ben jij 100% van de tijd de ouder die jij wilt zijn, of ben je zoals in mijn beperkte onderzoek maar 18% procent van de tijd de ouder die je zou willen zijn. Onderzoek eens hoe dat jij vindt dat het gaat in jouw gezin, met de opvoeding met jouw puber(s) zodat je weet waar je staat en waar je heen wilt.
En als je echt wil weten hoe het gaat, vraag het dan aan je zoon of dochter. Doe dit op een goed moment, leidt je vraag een beetje in en wacht daarna op een antwoord. Weet als je dit niet zo vaak doet, dat er misschien eerst wat wantrouwen is en dat je de vraag een paar keer moet stellen voordat er antwoord komt. Als er antwoord komt, zijn er 2 nee 3 dingen heel belangrijk. Eén ga niet in de verdediging het is hun perceptie, twee vraag door wat ze precies bedoelen en drie sluit af met ze te bedanken. Het vraagt namelijk lef, moed en vertrouwen om eerlijk antwoord te geven.
Je begin zou er als volgt uit kunnen zien: Lieve wij hebben het gevoel dat we in een nieuwe fase van de opvoeding zijn aangekomen. Jij bent nu op een leeftijd gekomen waarbij het belangrijk is om op een andere manier met elkaar om te gaan als het gaat over zaken als vertrouwen, controle, afspraken, grenzen en verantwoordelijkheid. Wij hebben nog geen concreet beeld hoe we dit het beste kunnen doen, of wat jij nodig hebt. Daarom leek het ons verstandig om eerst eens aan jou te vragen hoe jij vindt dat het gaat. Wat gaat er volgens jou goed, wat zou jij graag anders willen zien, hoe zouden wij jou beter kunnen helpen, vertel eens …
Maak een nieuwe start met je puber als het gaat over grenzen stellen.
Mocht je al onderzoek of navraag gedaan hebben bij jou kind(eren), dan heb je eigenlijk al een nieuwe start gemaakt. Je hebt je namelijk kwetsbaar opgesteld, door aan te geven dat je het ook niet precies weet maar er wel samen aan wil werken, dat vraagt ook lef en moed.
Een andere manier is het gesprek aangaan vanuit jouw pijn, jouw onmacht. Je gaat, op een goed moment, samenzitten en vertelt dat je veel zaken hebt geprobeerd maar dat jij het idee / gevoel hebt dat het jou niet lukt om over te brengen wat je zou willen. Je kunt aangeven wat het met jou doet, wat jij voelt, zonder dat je gaat verwijten of de schuld bij je kind neerlegt. Waarbij je aangeeft dat je het graag op een andere manier wilt gaan proberen. Dat je kort vertelt dat je zoon of dochter oud genoeg is om meer verantwoordelijkheid en vrijheid te gaan krijgen en dat je samen wilt gaan kijken hoe jullie dit kunnen gaan doen. Zodat ze meer en meer kunnen leren om zelf verantwoordelijk te zijn voor hun eigen leven en keuzes op weg naar een verantwoordelijke, zelfstandige en zelfbewuste volwassene.
Leg uit wat jij als ouder anders wilt gaan doen.
Je hoeft niet al deze stappen op één avond of achter elkaar te doen, neem er de tijd voor. Wat wel belangrijk is, is om de reactie van jou kind te gebruiken als input voor je vervolg gesprekken. De reacties kunnen heel verschillend zijn van: dat ze het prima vinden gaan, via dat ze niets geloven van wat je zegt, tot he he eindelijk begrijpen jullie dat ik meer vrijheid nodig hebt of alles wat hier tussen ligt.
Hun reactie hangt samen met hoe jullie in het verleden met elkaar om gingen en hoe het nu gaat. De meeste pubers zijn wat afwachtend, kijken even de kat uit de boom of zijn misschien zelfs wantrouwend. Voor sommige klinkt het te mooi om waar te zijn, andere vinden het spannend, weer andere vonden het wel fijn dat jij hun verantwoordelijkheid droeg, sommige denken dat ze vanaf nu alles mogen en zien het als een vrijbrief. De waarheid bepaal jij als ouder natuurlijk zelf.
Het is aan jou als ouder om aan te geven wat je wilt gaan doen. Het belangrijkste is om aan te geven dat jij jouw zoon of dochter meer en meer verantwoordelijkheid wilt gaan geven. Dat jij hem of haar wilt gaan helpen om hier beter en beter in te worden. Dat jij het geloof hebt dat ze de best mogelijke keuzes maken en dat ze kunnen laten zien dat ze jouw vertrouwen waard zijn. En als laatste kun je aangeven dat het een leerproces is voor beide, dat iedereen fouten kan, gaat en mag maken. Waarbij je duidelijk aangeeft dat fouten maken, grenzen overschrijden, of het schenden van afspraken niet automatisch leidt tot straf of maatregelen, wel tot een goed gesprek.
Wat je hiermee doet is dat je van je ouder rol opschuift naar de sparringspartner rol, waarbij je jouw kind gaat zien en behandelen als gelijkwaardige gesprekspartner.
Terugval is onderdeel van het leerproces laat het daarom iets waardevols zijn.
Voor veel ouders is misschien het zeggen al lastig, de praktijk leert dat dat nog de gemakkelijkste stap is. Een grotere uitdaging is er naar gaan handelen, en dit gaat gemakkelijk zolang het goed gaat. Hoe gaat het als het anders gaat dan gepland, als jouw zoon of dochter zaken negeert, overtreedt of niet nakomt, welk gedrag vertoon jij dan.
Ik hoop dat je vooral laat zien dat ze fouten mogen maken, dat het gevolg wel is dat het handig is als ze er iets van leren. Als je gaat straffen of maatregelen treffen en zeker in de hitte van de strijd, dan is dit contraproductief en heb je vaak achteraf spijt, maar ja erop terugkomen vinden heel veel ouders dan ook weer lastig. De publieke opinie is dan dat je anders met je laat sollen, of dat je kinderen dan misbruik van de situatie gaan maken of dat jij je geloofwaardigheid verliest. Mijn opinie is iets anders, mocht je ergens spijt van hebben, kom er gewoon op terug. Het laat zien dat jij menselijk bent, dat je ook wel eens een fout maakt en dat je dan niet halsstarrig hier aan vasthoudt tegen beter weten in. Dat het goed is om je kwetsbaar op te stellen, ergens op terug te komen of gewoon te zeggen dat het je spijt en dat het onverstandig was.
Ga dus gewoon het gesprek aan, vraag na wat er gebeurd is, wat maakte dat het gegaan is zoals het gegaan is en als belangrijkste luister, luister naar de inhoud en nog meer naar het gevoel achter het verhaal. Vraag dan hoe het anders of beter zou kunnen zodat je kind wel wordt opgezet voor succes. Mochten ze hulp nodig hebben, biedt deze dan aan. Ga samen onderzoeken wat zou kunnen werken, laat hen een keuze maken en daarmee de verantwoordelijkheid op zich nemen. Mocht het nodig zijn dan kun je een proefperiode afspreken, om dan te evalueren of het geholpen heeft.
Tijdens de proefperiode hoef je niet achterover te gaan zitten, vraag regelmatig hoe het gaat, of ze nog ergens hulp bij nodig hebben, of jij nog iets voor ze kunt doen of betekenen. Op deze manier maak je van een fout een waardevol leermoment.
Wat doe je als je als ouder terugvalt?
Het zou zo maar kunnen dat jij iets hebt afgesproken, bijvoorbeeld dat je niet meer elke dag gaat controleren of je kind het huiswerk heeft gemaakt. Het lukt je om dit een paar weken vol te houden, totdat je kind weer thuiskomt met een onvoldoende. Je zegt niets maar de dagen daarna ga jij toch weer controleren. De kans is vrij groot dat je kind, jou aanspreekt op het feit dat dit niet de afspraak was. Natuurlijk weet jij dat ze gelijk hebben, natuurlijk weet ik dat jij dat uit liefde en goede zorg doet. Maar hoe ga jij reageren?
Inderdaad, zeg sorry, zeg dat ze gelijk hebben dat dit niet de afspraak was. Je mag natuurlijk best jouw zorg uitten. Probeer dit alleen op een positieve en constructieve manier te doen.
Bijvoorbeeld: Je hebt helemaal gelijk. Ik had dit niet mogen doen. Ik denk dat ik ben teruggevallen doordat ik zag dat jij een onvoldoende had voor je laatste proefwerk. Ik maakte me zorgen over je schoolresultaten en ik wist niet goed hoe ik je op een andere manier zou kunnen helpen. Heb jij een idee wat ik wel voor je kan doen?
Op deze manier geef je duidelijk aan dat je het af en toe ook niet weet en dat je dan beter om hulp kan vragen dan zo maar wat doen. Hierdoor is de kans groter dat je kinderen ook bij jou komen om hulp te vragen als zij het even niet weten.
Een gespreksvoorbeeld van een VIP sessie.
Conrad tegen de ouders, ik heb begrepen dat jullie afspraken hebben gemaakt over school. Dat Erik zelf verantwoordelijk is voor zijn resultaten. Dat het voor hem duidelijk is met welke cijfers hij naar de door hem uitgekozen vervolg opleiding kan. En dat jullie je niet meer gaan bemoeien met school, huiswerk en de controle daarop.
Conrad tegen Erik, zijn dit de afspraken die jullie hebben gemaakt? Erik, dit zijn inderdaad de afspraken ze houden zich er alleen niet aan. Conrad, vertel? Erik, ik kwam laatst thuis met een 5 en ze begonnen meteen te preken. Ze vonden dat ik me niet aan de afspraken had gehouden en dat zij mij niet konden vertrouwen en dat ze weer met de controle van mijn huiswerk gingen beginnen. Conrad vraagt aan de ouders, klopt dit? Moeder, ja dat klopt maar wat moet ik dan, hij zou zorgen dat hij goede cijfers zou halen. Hij gedraagt zich gewoon niet verantwoordelijk. Conrad aan Erik, heb jij ook het gevoel dat jij je onverantwoordelijk gedraagt. Erik, nee ik heb heel erg hard geleerd voor dit proefwerk en meer zat er niet in. En ik heb niet gezegd dat ik goede cijfers zou halen, ik zou zorgen dat ik zou slagen. Conrad, Erik daar heb jij gelijk in. Conrad tegen ouders, wisten jullie dat hij hier heel hard voor hard geleerd? Vader, nee dat wisten we niet, misschien hadden we eerst even navraag moeten doen. Conrad tegen Erik, kun jij je voorstellen dat je ouders zich zorgen maken? Maar waar ik nog veel nieuwsgieriger naar ben is hoe jij graag had gezien dat zij zouden hebben gereageerd. Erik, ik had het inderdaad fijn gevonden als ze eerst even gevraagd hadden hoe het precies zat. Dan had ik kunnen uitleggen dat ik echt mijn best had gedaan. Dan had ik ook verteld dat ik het een heel lastig vak vindt en dat ik hier graag wat hulp bij zou willen krijgen. Omdat ik nu weet dat het mij alleen niet lukt, terwijl dit vak wel belangrijk is voor mijn eindexamen. Conrad tegen Erik, wat hadden je ouders kunnen doen om hier eerder achter te komen. Erik, af en toe vragen hoe het gaat, maar dan zonder te preken en vragen of ik nog ergens hulp bij kon gebruiken. Conrad tegen ouders: Horen jullie wat Erik zegt, wat hij zelf aandraagt als oplossing? Is dit iets wat jullie zouden kunnen proberen. Regelmatig vragen hoe het gaat en actief vragen of hij hulp nodig heeft. En zo ja om dan, zonder te gaan verwijten, samen te onderzoeken hoe en wat. Moeder, ik vind het wel moeilijk maar ik wil het zeker gaan proberen. Conrad vraagt aan de vader en hoe is dit voor jou? Vader, ik ga dit zeker doen. Ik denk dat ik hem te veel aan zijn lot heb over gelaten. Verantwoordelijkheid overdragen betekent niet dat ik niet meer betrokken ben of geen interesse meer heb. Ik denk dat ik iets te ver ben doorgeschoten naar de andere kant. Conrad tegen Erik, als je dit zo hoort hoe is dat voor jou? Erik, het is fijn om te horen dat ze er nog steeds voor mij willen zijn en ik zal ook beter mijn best doen om eerder aan te geven als ik hulp nodig heb.
Weet dat in de situatie met Erik, nog twee keer een terugval is geweest maar dat hij uiteindelijk wel geslaagd is en nu gelukkig is op zijn vervolgopleiding. Het gebeurt vaak dat jongeren bewust of onbewust hun ouders testen. Om te kijken, mooi hoor die woorden over vertrouwen, geloof, vrijheid en loslaten maar is dat ook echt zo. En wat doen mijn ouders als het anders gaat, houden zij zich dan ook nog aan de gemaakte afspraken. Weet dat pubers gewoon zeker willen weten dat het geen loze woorden en beloftes zijn. Ben je eenmaal geslaagd voor de proef van vertrouwen en geloofwaardigheid dan zal het daarna alleen maar gemakkelijker worden.
Mocht jij zelf een VIP, “Very Important Parent” sessie willen boeken dan vind je hier alle informatie.
Ik ben heel benieuwd wat jij hebt gedaan met deze en mijn andere blogs over grenzen stellen. Deel jouw stappen en ervaringen hieronder zodat andere ouders er ook van kunnen leren.